Вандроўка вакол Беларусі

Цяпло развітаўшыся са сваім сябрам, я завёў свайго іксёныша і крануўся ў дарогу. Раніца выдалася пахмурнай і досыць прахалоднай. Я прадбачліва падчапіў цёплы швэдар і не моцна адчуваў гэта, пакуль манеўраваў па ранішнім і запоўненым аўтамабілямі гораду. Каб вырвацца на аператыўны абшар, мне прыйшлося праехаць практычна праз увесь Гомель. У гэтым горадзе ёсць нямала прыгожых месцаў, але цяпер яны мяне не цікавілі, паколькі я не адзін раз бываў тут раней, а мяне цікавілі, першым чынам, новыя і невядомыя для мяне месцы.
Але вось калі я, нарэшце, выехаў на загарадную трасу, то холад, які дабраўся такі да мяне, прымусіў зрабіць прыпынак і надзець на сябе ўсё, што ў мяне было. Нельга сказаць, каб я сагрэўся, але, прынамсі, працэс далейшага астуджэння майго арганізма спыніўся. Нічога, днём павінна быць цяплей, можна і патрываць.
Наколькі ж базавыя запатрабаванні гуляюць важную ролю для чалавека. Ежа і цяпло, толькі пасля гэтага мы, звычайна, задумваемся аб усім астатнім. Так і я, дагэтуль не зрабіў ніводнай фатаграфіі. Хоць, з іншага боку, фатаграфаваць пакуль яшчэ было асабліва і няма чаго. Я накіроўваўся да запраўкі, пасля якой збіраўся перасекчы чарговы досыць буйны лясны масіў. Вядома, можна было аб'ехаць яго па трасе (я грунтоўна падрыхтаваўся, і ў мяне ў шматлікіх месцах былі прадугледжаны запасныя шляхі на той выпадак, калі я не буду кудысьці паспяваць, моцна стамлюся, ну і, урэшце, проста для таго, каб мець выбар), але, у любым выпадку, ехаць з вялікай хуткасцю было ўсё яшчэ халаднавата.
Я перасек па масце раку Сож і пад'ехаў да запраўкі, у якой спынілася цэлая чарада грузавікоў. Яшчэ праз нейкі час яны цалкам атачылі мяне, і кіроўцы з цікавасцю паглядалі на чужынца, які ўварваўся ў іх асяроддзе. Папоўніўшы запасы паліва, я паспяшаўся рэціравацца адтуль, пакуль мяне, няўзнак, не заціснулі. Пары кіламетраў па аб'язной дарозе – і вось ён з'езд у лес. Цешуся хуткаму чарговаму яднанню з прыродай, але спачатку трэба правесці замену масла. Знаходжу сабе зручную палянку, заязджаю туды і праводжу гэту няхітрую працэдуру. Выдатна, зараз можна спакойна ехаць далей. Ды і рукі заадно сагрэліся.
У добрым настроі я зноў вярнуўся на лясную дарогу, але не паспеў праехаць і некалькі сотняў метраў, як быў змушаны спыніцца, бо паўстала адна вельмі сур'ёзная праблема.

Калі я пракладаў дома на карце свой маршрут, то ніяк не думаў, што на ім сустрэнуцца вось такія вось жахлівыя знакі.

Я бачыў папераджальныя знакі радыяцыйнай небяспекі на Палессі, ля мяжы з Украінай, быў у 30 км ад Чарнобыля, але каб за Гомелем, у пары кіламетраў ад Веткі (такі горад, дарэчы, заснаваны ў 1685 году ўцекачамі-стараверамі з Расіі). Вельмі, вельмі нечакана. А я ж зусім блізка на палянцы масла сабе бестурботна мяняў…
Што ж рабіць? Трэба прымаць рашэнне. Званок жонцы - "Ой не ведаю, не ведаю, але калі паедзеш, то едзь хутка!". Званок Юрасю з Гомелю – "Ды едзь без праблем, што уж там". Хе-хе, лёгка сказаць, такія знакі не могуць не напружваць. Я яшчэ раз зверыўся са сваёй картай і паглядзеў, што ў мяне нават у рамках гэтай зоны было прадугледжана 2 маршруты, карацейшы і даўжэйшы. Эх, хай будзе, што будзе, і я вырашыў ехаць праз гэту зону, але па карацейшым маршруце.
Дарэчы, звярніце ўвагу на стан асфальта на першай фатаграфіі. Я проста люблю такія дарогі. Іх стан не дазваляе ехаць аўтамабільнаму транспарту на вялікай хуткасці, а я на іксёнышы магу рабіць гэта з лёгкасцю, што практычна пазбаўляе мяне ад неабходнасці зазіраць у люстэркі задняга віду, бо ўсё адно ніхто не дагоніць.
Неўзабаве дарога вывела мяне да прыгожай рэчкі Бесядзь з маляўнічымі берагамі, якая бярэ свой пачатак на тэрыторыі Расіі і ўпадае ў Сож у 30 км вышэй за Гомель. Тутака ж, побач з ракой, раней знаходзілася і вёсачка з такой жа назвай. А зараз большая частка ўсіх пабудоў знесена і разбурана.

Мост праз раку паставілі ўжо пасля катастрофы на ЧАЭС (да гэтага быў пантонны). Магчыма, у нейкіх ваенных мэтах. Неяк ён не па-грамадзянску выглядае.

Далей дарога пагоршылася, а я ўсё часцей углядаўся ў экран навігатара ў чаканні патрэбнай мне развілкі, каб павярнуць у кірунку да Свяцілавічаў і хутчэй выехаць з зоны адсялення. Дарога, тым часам, станавілася ўсё больш і больш пяшчанай. Так, вось яна і развілка, паварочваем направа і ходу адгэтуль. Але да чаго ж глыбокі пясок. Толькі праз нейкі час я зноў зірнуў на экран навігатара і зразумеў, што насамрэч я трошкі памыліўся з развілкай (там было некалькі блізка размешчаных з'ездаў) і еду як раз па другім, даўжэйшым маршруце.
Уфф, ну як жа так. Кароткі прыпынак, невялікія роздумы. Ну, прынамсі, я хоць бы не з'ехаў наогул невядома куды, а іду дакладна па вызначаным шляху, хоць і не таму, па якім жадаў. Добра, будзем лічыць, што гэта лёс, трэба рухацца далей. На той момант мне чамусьці здавалася, што ехаць не так далёка, хоць, насамрэч, я не праехаў яшчэ і траціны дыстанцыі.
Праз нейкі час я выехаў да чарговай закінутай вёскі Наваіванаўка, вядомай з пачатку XVI стагоддзя пад назвай Галодная, якая згадваецца ў матэрыялах пра канфлікты паміж ВКЛ і Масковіяй.

Недалёка ад яе, адразу каля дарогі, знаходзяцца такія ж закінутыя могілкі.

Афіцыйна зона адкрыта для наведванняў толькі на Радаўніцу (свята памінання памерлых), калі можна прыйсці і ўшанаваць памяць сваіх сваякоў. Аднак гэта свята ўвесну, а я тут быў у верасні, таму, як ты тут ні прыбірайся, усё адно ўсё паспее зарасці.
Аднак, не ўсё так сумна. Напэўна, як і ўсюды, дзе зыходзіць чалавек, бярэ сваё прырода. Магчыма, для яе гэта катастрофа была да лепшага, дазволіўшы стварыць вольныя ад засілля чалавека аазісы. Я спыніўся ў нейкага азярца.

І спудзіў там вялікую зграю дзікіх качак.

Наогул, і дарожка там вельмі прыгожая і маляўнічая.

Але ў мяне з памяці ні на імгненне не сыходзіў той знак і ўсведамленне таго, што за ўсёй гэтай прыгажосцю для чалавека можа ўтойвацца нябачная небяспека. Зараз у мяне ёсць вялікае жаданне набыць і браць з сабой у падобнага роды паездкі дазіметр. А тады я ўскочыў на свайго іксёныша і панёсся прочкі на выезд з гэтай зоны. Гэта быў цікавы адрэзак шляху. Я імкнуўся ехаць як мага хутчэй і ў той жа час разумеў, што любая нечаканая перашкода, зрыў кола, нейкі няверны рух могуць прывесці да падзення з невядомымі наступствамі, а таму быў максімальна канцэнтраваны і практычна не сядзеў у сядле, прыўстаўшы на падножках у гоначным рэжыме.
Холадна ўжо сапраўды не было, было толькі ўсё большае жаданне ўбачыць на экране навігатара запаветны заваротак на трасу, які відавочна павінен быў адзначыць сабой канец зоны адсялення. Неўзабаве па дарозе мне сталі сустракацца месцы высечкі і акуратна складзенае ўздоўж дарогі бервенне. Стала лягчэй, бо я разумеў, што тут бяспечна, паколькі тут працуюць людзі.
А яшчэ дзесьці праз паўгадзінку стала зусім добра. Зона засталася ззаду, мой іксёныш быў прыпаркаваны ў абочыны, аблокі адыходзілі і скрозь іх пачыналі праглядацца цэлыя палосы чыстага сіняга неба. Пацяплела.

Я скінуў з сябе частку адзежы і ўладкаваўся перакусіць.

Зараз, праз пэўны час, я з усёй сцвярджальнасцю магу сказаць, што не шкадую пра прынятае рашэнне пра праезд праз зону адсялення, бо тое, што я бачыў, гэта таксама частка маёй Беларусі, частка яе гісторыі, якая з Мінска здаецца зусім невідавочнай і нейкай далёкай, а тут, на месцы, навальваецца на цябе ўсёй сваёй рэальнасцю і няўхільнасцю.
А тады, перакусіўшы і адпачыўшы, я рушыў далей. Асноўнай мэтай на гэты дзень з'яўлялася "Ўсходняя кропка" маёй краіны. А па дарозе туды я проста збіраўся ехаць і любавацца навакольнай мясцовасцю. Дарога была практычна пустыннай. Яна віхляла і перакочвалася з горачкі на горачку. Ехаць была адна любата. Карціну парушалі толькі знакі радыяцыйнай небяспекі (рознай ступені строгасці), стаячыя ў з'ездаў у той ці іншы лясны масіў.
Я расслабіўся настолькі, што ў вёсцы Нісімкавічы так вальяжна ўвайшоў у паварот, што потым ледзь у яго ўпісаўся (добра, што насустрач ніхто не ехаў). Закалыханы дарогай, я таксама спачатку праскочыў знак на дарозе, які паказваў на мясцовую выбітнасць – Выдранскую царкву Дзмітрыя Растоўскага.

Між іншым, гэтая царква з'яўляецца помнікам драўлянага дойлідства і была пабудавана без адзінага цвіка па праекту архітэктара Б. Растрэллі, які праектаваў таксама Зімовы палац у Санкт-Пецярбургу. Пасля Вялікай Айчыннай вайны царква зноў стала дзейснай і была адзінай на тэрыторыі Краснапольскага раёна, якая не была зачынена за гады савецкай улады.
Калі я пад'ехаў да царквы і стаў яе фатаграфаваць, то Валянціна (жанчына, якая на фота набірае ваду з калонкі) ласкава запрасіла мяне зайсці ўнутр.
А там хораша. Шыкоўны іканастас.

І збор таксама прымушае звярнуць на сябе ўвагу.

Але, як і заўсёды, галоўнае – гэта людзі. На працягу ўсяго вандравання мне практычна ўсюды сустракаліся выключна выдатныя прадстаўнікі нашага роду. Можа мне проста везла, а можа ўсе нягоднікі з'ехалі жыць у Мінск? Як бы там ні было, я хачу перадаць самыя шчырыя словы падзякі Валянціне, якая не толькі выступіла маім экскурсаводам і дазволіла зрабіць пару здымкаў у царкве, але таксама дала мне невялікі гасцінец у дарогу, які я з вялікім задавальненнем з’еў у той жа самы дзень.

Так, перад ад'ездам я яшчэ заскочыў да святой крыніцы, каб набраць там сабе вады.

Мой іксёныш прывабна выглядае на наступнай фота, ці не праўда?

Неўзабаве я пакінуў царкву і асфальт ззаду і згарнуў у палі.

А поле апынулася не простае, тут ужо нават і гатовы ўраджай ляжыць.

Праўда, рабіў я гэту фатаграфію з рызыкай для жыцця, бо толькі я злез з іксёныша ды прыгатаваўся рабіць фотаздымкі, як пачуў шум і, абгарнуўшыся, убачыў, як па дарозе да мяне нясецца ЗІЛ з поўным кузавам людзей. Ну, думаю, зараз вырашаць, што я злыдзень, які на іх ураджай замахваецца, ды як аддубасяць тут мяне ўсім кагалам. Але, да шчасця, абыйшлося. Не па маю яны душу ехалі і пранесліся міма.
Хутка поле скончылася, і я зноў атрымліваў асалоду ад сваіх любімых лясных дарожак.

Гэта ж так класна, ты едзеш, цябе ніхто не абганяе і ніхто табе не сігналіць, у паветры няма нават намёку на пах выхлапных газаў, яно чыстае, а з бакоў цябе проста абступаюць дрэвы і зеляніна.
Яшчэ праз нейкі час я выехаў да прыгожага возера ў вёскі Дзернавая (а вось возера не ведаю як завецца), дзе сустрэў свайго аднадумца. Аднак пра яго пазней, а пакуль падзялюся з вамі відамі на гэта возера.

А пасля возера зноў поле, ды ўсё такое прыгожае і залацістае.

А ўздоўж поля ў кірунку да лесу пякельная дарога, якая ледзь не каштавала мне астатняй часткі вандроўкі.

Чаму пякельная і чаму ледзь не каштавала? Зараз распавяду. Гэта дарога толькі здаецца роўнай і проста парослай траўкай. Насамрэч гэта зусім не так. Як раз такі гэта самая траўка і хавае ўсе ямкі і калдобіны гэтай дарогі. Добра б гэта былі звычайныя ямкі ці ямы, эка дзіва. Тут былі самыя западлістыя ямкі, якія я наогул сустракаў за ўвесь час кіравання матацыкла. Яны былі досыць дробныя, каб кола правальвалася ў іх, дакранаючыся адразу абедзвюх сценак ямкі (пярэдняй і задняй), досыць глыбокія, каб гэта вельмі добра адчувалася, нягледзячы на хады падвескі, і пры гэтым досыць цвёрдыя, што пагаршала ўсю сітуацыю. Іх знаходжанне на дарозе было бессістэмным, да таго ж яны былі часткова ўтоены травой, таму я чартыхаўся і пляваўся, дрыгаючыся на гэтых калдобінах, ледзь не як на радэа, але працягваў рухацца далей.
Вядома ж, я пераадолеў гэты ўчастак і нават неўзабаве выбраўся на асфальт, дзе мяне чакала непрыемная неспадзеўка. Падчас руху мой погляд упаў на правае пяро вілкі, і я заўважыў там сляды масла. Як так, адкуль? Я спыніўся і старанна працёр яго. Затым праехаў яшчэ некалькі сот метраў і зноў убачыў там сляды масла. Ну вось толькі гэтага мне і бракавала. Мабыць іксёнышу дарога з калдобінамі не спадабалася яшчэ мацней, чым мне. Запасных сальнікаў для вілкі ў мяне з сабой не было, а масла зацята працягвала пакідаць свае сляды (добра яшчэ, што вілка ў іксёныша не перавернутага тыпу).
У такую сітуацыю я раней не трапляў, а таму прыняўся тэлефанаваць па сваіх сябрах за кансультацыямі, хоць варыянтаў у мяне было зусім няшмат: 1) спыніць вандраванне і накіравацца дахаты, пакуль у вілцы яшчэ заставалася масла; 2) заняцца пошукамі якога-небудзь мясцовага мотасэрвіса ці спецыяліста і губляць на гэтым час; 3) працягнуць вандроўку з даліўкай масла па меры неабходнасці. Пасля цяжкіх роздумаў мною быў абраны трэці варыянт, і я прыступіў да пошуку магазінаў аўтазапчастак, каб купіць сабе неабходны ключ для вілкі, бо ў мяне яго з сабой не было, а без яго я нават масла не змог бы сабе даліваць.
Справа гэта апынулася зусім не такая простая, бо крамы і гандлёвыяч центры ў Касцюковічах, куды я заехаў, былі па розных прычынах зачынены. Заставалася адна надзея на Хоцімск, самы ўсходні беларускі горад. Каб паменшыць ваганні вілкі, прыйшлося зрэзаць частку свайго маршруту і перасоўвацца вылучна па асфальтаваных дарогах.
Дарэчы, неўзабаве пасля выяўлення праблем з вілкай на гарызонце пачала маячыць яшчэ адна патэнцыйная пагроза.

З боку Гомелю на мяне зноў стаў насоўвацца фронт аблокаў (хто іх ведае, дажджавых ці не), выклікаўшы ў мне свежыя ўспаміны пра тое, як я злёгку падмёрз сёння раніцай.

Але, да шчасця, да мяне гэтыя аблокі так і не дашлі. Цеча масла (хоць гэта ці наўрад ужо можна назваць цечай) не ўзмацнялася, і я паспяхова даехаў да Хоцімска, дзе мне таксама не з першай спробы, але атрымалася такі, нарэшце, прыдбаць запаветны ключ. У маім распараджэнні з'явіліся сродкі процідзеяння ўзніклай у мяне няспраўнасці, сітуацыя не выглядала такой крытычнай, а значыць можна было паспрабаваць дабрацца да сваёй запаветнай "Усходняй кропкі", балазе да яе ўжо было рукою падаць. Але пры гэтым трэба было паспяшацца, бо цені паволі станавіліся ўсё даўжэй і даўжэй.
Што ж з сябе ўяўляе гэта самая "Ўсходняя кропка"? Ды быццам бы і нічога асаблівага. Ніякіх адмысловых знакаў ці паказальнікаў тут няма. Вось я паказваю рукой у бок Расіі і на свайго іксёныша.

Пры гэтым добра прыкметна, дзе сканчаецца Беларусь і пачынаецца Расія. Як ні дзіўна, асфальт не ў нас, а ў нашых суседзяў. Я прама на мяжы і стаю.

Але мой шлях ляжыць не туды. Таму я ўзіраюся ў бок захаджалага сонца. Там мая краіна, дзесьці там Мінск, дзе мае родныя і блізкія.

Ну і вось яшчэ некалькі фатаграфій, каб было відаць, што там па баках ад дарогі.

Прычым варта адзначыць, што калі ў Заходняй і Паўднёвай кропках я знаходзіўся толькі паблізу ад крайніх геаграфічных каардынат сваёй краіны, то тут я сапраўды быў у самай-самай усходняй яе частцы. Эх, лепш бы ў нас у свеце не было ніякіх межаў… Наогул…
Што ж, галоўная справа на сённяшні дзень зроблена, пара падумаць і пра начлег. Нейкага загадзя вызначанага месца не было, таму я вырашыў ехаць па маршруце і спыніцца там, дзе мне спадабаецца.
Сонца схілялася да гарызонту ўсё ніжэй і ніжэй, ахінаючы зямлю сваім цёплым мяккім святлом, а я ехаў па полі і падшукваў сабе добрае месца для стаянкі. Магчыма тут у сярэднія вякі адбылося нямала бітваў і боек, хто ведае…
У галаве ў мяне тым часам гучала наступная музыка.

А вось і прыгожы бярозавы гаёк. Спыніцца там будзе адна любата, трэба б пад'ехаць ды праверыць.

Сапраўды, месца прыдатнае.

Амаль. Я там аж цэлых 9 мурашнікаў налічыў навокал. Месца паспелі заняць да мяне. Што ж, прыйдзецца разбіць лагер крыху далей. Напрыклад, вось тут.

Ну і як жа абыйсціся без майго любімага цяпельца.

Я прыгатаваў сабе ежу, паеў, а потым зрабіў гарбату і пайшоў на ўскраіну лесу, каб уладкавацца там ямчэй, абдумаць яшчэ раз усе падзеі мінулага дня і зноў у самотным спакоі любавацца на небасхіле ўсе больш яркімі зоркамі. Я адмыслова схадзіў і зняў гэта месца раніцай наступнага дня.

Але я быў не зусім адзін. Дзесьці ўдалечыні мігацеў самотны агеньчык і даносіўся далёкі брэх вясковых сабак.

І да, ледзь не забыўся, я бо збіраўся распавесці вам пра свайго аднадумца ў возера. Дык вось ён, прашу любіць і дараваць – Драўляны Байкер. Таксама цешыцца адзінотай, прыродай і эндурыць сабе па-ціхаму ўздоўж берага.

Я апрануўся, узяў з сабой фотаапарат і, перабраўшыся праз ідучы ў самай мяжы лесу роў, выйшаў на край раскінутага перада мной поля.

Сонца ўжо паспела падняцца над лесам, але прырода вакол мяне яшчэ не цалкам абудзілася ад мінулай ночы. Удалечыні раставаў туман, а чыстае неба падказвала мне, што надвор'е абяцае быць сухім і цёплым.

Я вярнуўся да намёта і вырашыў трохі прагуляцца па лесе. Аднак не паспеў я толкам адысці ад месца свайго начлегу, як натыкнуўся на кармушкі для звяроў.

Мне неяк адразу стала трохі не па сабе. Бо мала таго, што я спыніўся на самім краю вельмі буйнага біялагічнага заказніка, які раскінуўся ў розныя бакі не на адзін дзясятак кіламетраў, так яшчэ і ўмудрыўся зрабіць гэта практычна ў самых звярыных кармушак. І як я іх адразу не заўважыў?
Мой шпацырны запал кудысьці адразу знік, я вярнуўся да свайго матацыкла і вырашыў заняцца больш надзённымі справамі, а менавіта даліўкай масла ў пяро вілкі, якое ў мяне пачало трохі працякаць. І калі з адкручваннем верхняй часткі і самой даліўкай не паўстала ніякіх праблем, то закруціць усё зваротна ніяк не атрымлівалася. З патрэбных прыладаў у мяне з сабой быў толькі гаечны ключ і толькі праз хвілін 15 я здолеў, нарэшце, як след праціснуць спружыну і зрабіць пару зваротаў, каб разьба пачала яе трымаць. Я перакусіў, сабраўся і, не стаўшы больш губляць часу, адправіўся ў далейшы шлях.
Для пачатку я вярнуўся да ўчорашняга скрыжавання.

Налева пойдзеш – у Асінторф патрапіш, направа пойдзеш – у заказніку заблукаеш. Значыць мне направа. А дарожкі тут ух, зусім не сухія. Трэба трымаць вуха востра, а то можна вертыкальнае становішча ўміг змяніць на гарызантальнае.

Кіламетры заставаліся ззаду, і я ўжо пачаў думаць, што мне атрымаецца праехаць увесь гэты заказнік да трасы, так і не сустрэўшы нікога на сваім шляху. Аднак каштавала мне так падумаць, як наперадзе паказалася машына з паляўнічымі ці леснікамі. Неўзабаве я змяніў грунт на асфальт і ўсё гэтак жа ў акружэнні лесу дабраўся да населенага пункта Дабрамыслі. Гэта месца мне добра запомнілася сваім выдатным пяшчаным пляжам, размешчаным на беразе прыгожага вадасховішча.

З гэтага месца добрая бачная Ліозненская ГЭС.

Люблю падарожнічаць у будныя дні. Усе людзі заняты справай, і шматлікія людныя ў выходныя дні месцы знаходзяцца ў поўным маім распараджэнні. У гэты раз я таксама не прамінуў скарыстацца гэтай акалічнасцю і дазволіў сабе пасядзець каля воднай гладзі на каранях гэтага характэрнага дрэва і падумаць пра свае, пра асабістае.

Ну і як жа абыйсціся без наступнай фатаграфіі. На кожным больш-меней прыстойным вадаёме павінен быць свой рыбак.

Я зачахліў свой фотаапарат і панёсся наперад. Мяне чакаў наш беларускі паўночны край – край маіх продкаў, з якім я імкнуўся пазнаёміцца бліжэй. Я даехаў па трасе да раённага цэнтра Ліёзна, які праскочыў без якіх-небудзь адмысловых затрымак, а затым згарнуў з асноўнай дарогі. Лясны масіў адступіў, і ў мяне за спіной заставаліся палі, сенажаці і вёскі. Адаменкі і Міхаліна, Паленаўка і Веляшковічы. Я ехаў уздоўж усходніх рубяжоў сваёй радзімы, пакуль маю ўвагу не прыцягнуў адзін цікавы аб'ект.

Ды гэта ж самы натуральны пепелац з кінастужкі “Кін-дза-дза”! Побач драбіны і нікога няма. Напэўна, яны адправіліся шукаць луц. Так, трэба ехаць адгэтуль, а то яшчэ ўсе запалкі забяруць. Але занадта далёка я не ад'ехаў, паколькі неўзабаве апынуўся на вяршыні ўзвышша ў вёсцы Емяльянава, з якой адкрываўся выдатны выгляд на мясцовыя наваколлі.

Дарога сыходзіла ўніз, таму я вырашыў з'ехаць у поле, каб не губляць усю гэту прыгажосць з віду.

Я размясціўся на траўцы, дастаў свае харчовыя прыпасы, зрабіў сабе парачку бутэрбродаў і з вялікім задавальненнем правёў гэтыя 15-20 хвілін свайго жыцця. Затым я зноў асядлаў свайго іксёныша і, прышпорыўшы яго, даехаў аж да самога Суража (вядомы з XI стагоддзя). Гэта гарадское мястэчка, якое стаіць на рацэ Заходняя Дзвіна.

Нягледзячы на тое, што я ўжо даўно заехаў на тэрыторыю Віцебскай вобласці, менавіта Сураж з'яўляўся для мяне кропкай, на якой сканчалася ўсходняя частка маёй вандроўкі, а Заходняя Дзвіна выступала тым Рубіконам, пасля якога я трапляў у царства паўночных тэрыторый. Перасекчы ж гэту раку я збіраўся на пароме.

Патрапіўшы на іншы бераг, я праехаў пару вёсачак і спыніўся на абочыне. У палях працавала тэхніка, збіраючы за сабой зграі пранырлівых птушак.

Дададзім яшчэ больш дынамікі ў кадр.

Я некалькі падзатрымаўся, назіраючы за гэтай мернай, зацятай і неабходнай працай. Бо хутка я пакіну палі ззаду і патраплю ва ўладу паўночных беларускіх лясоў. І сапраўды, праехаўшы яшчэ некалькі кіламетраў, я згарнуў з трасы, якая сыходзіць у бок Расіі і Усвят, з тым, каб на бліжэшыя некалькі дзён акунуцца ў самае сапраўднае лясное царства, дзе адкрытыя ўчасткі будуць сустракацца мне зусім не часта, а рэдкія фрагменты асфальтавага пакрыцця стануць сапраўдным выключэннем.
Забягаючы наперад скажу, што ехалася мне тут проста выдатна. Нават калі б я нідзе не спыняўся, а проста б ехаў, ехаў і ехаў, пакуль не праехаў бы ўвесь свой паўночны ўчастак шляху, я быў бы больш чым задаволены і шчаслівы. Ну вось падабаюцца мне такія месцы і пейзажы і ўсё тут. Машын вельмі і вельмі мала, дарога ўвесь час віхляе ўгару і ўніз і з боку ў бок, паветра чыстае і свежае, а лес перамяжоўваецца багатай колькасцю разнастайных азёр і рачулак. Ды што там казаць, не паспеў я толкам з'ехаць з трасы, як ужо спыніўся, каб засняць прыгожы забалочаны ўчастак.

А потым я спыніўся яшчэ раз.

А потым і яшчэ раз.

Спынішся, заглушыш матор – і нікога, толькі шум лесу вакол. Толькі лінія электраперадач кажа пра тое, што дзесьці наперадзе, напэўна, стаілася невялікая вёсачка. А варта адысці ад дарогі на якіх-небудзь 20-30 метраў – і перад табой адкрываецца прыгожае лясное возера.

Ў дадзеным выпадку гэта возера Рамашкава. Як ні дзіўна, але ніводнага рыбака я не заўважыў, хоць выпадковым чынам спыніў свой матацыкл як раз поруч аднаго з месцаў, дзе пратаптаны выхад да вады.

Ну а раз нікога з вудай тут няма, то я засняў аднаго з тутэйшых насельнікаў, што памяльчэй.

Наступны прыпынак я раблю на мосце праз раку Аўсянка.

Ну і што тут такога, скажаце вы? Ды тут проста досыць паглядзець у бок. Прыгажосць то якая!

Рака гэта затым упадае ў возера Ціоста, усё такое выгнутае, выцягнутае, з затокамі і парэзанымі берагамі. Напэўна, вельмі прыгожае. Але мой шлях ляжыць паўночней, да іншых азёр. Я зноў заскокваю на свайго іксёныша і праз паўгадзіны апыняюся… у кукурузе…

Дарогі ўжо амаль не відаць, я ўсё часцей пачынаю падумваць, ці не збіўся я са шляху. Але неўзабаве пасевы расступаюцца, а я спыняюся, каб зверыцца з картай. Дзесьці зусім блізка павінна быць возера, я гэта адчуваю.

Тым часам кукурузныя палі сканчаюцца, і маю ўвагу прыцягвае вялікі ангар, які выглядае закінутым.

Магчыма ў адным з такіх амерыканцы здымалі сваю высадку на Месяц. У гэтым жа, мяркуючы па багатай колькасці птушынага памёту на зямлі, магла знаходзіцца птушкаферма. Будзь такі ў маім распараджэнні пад Мінскам, нядрэнная магла б атрымацца база для эндурыстаў: з рамонтнай зонай, месцам для паркоўкі і захоўвання, а таксама зонай адпачынку для абмену ўражаннямі і планавання новых паездак.
Я выязджаю з ангара і практычна адразу ж апыняюся на беразе возера. Ды не аднаго, а адразу дзвюх. Гэта азёры Мяжа і Сосна. Праз іх працякае рака Ловаць, і яны злучаны адзін з адным.

Але цікава зусім не гэта, а тое, які мост мне трэба пераадолець, каб патрапіць на іншы бераг.

Сумленна кажучы, па ім і хадзіць то страшна, а не тое што праязджаць на матацыкле. Акуратна дабіраюся да сярэдзіны моста і разумею, што ён пада мной хістаецца. На папярэдняй фатаграфіі добра відаць, як ён завалены ўбок. З аднаго боку яго дадаткова падпірае нейкая ідучая пад вуглом у ваду палка. Я спрабую не тое што паскакаць (я ж не самазабойца), а, скажам так, папрысядаць на ім, і мост паслухмяна адклікаецца на мае дзеянні, пачынаючы хістацца і адхіляцца яшчэ больш. Я пераходжу на іншы бераг, затым вяртаюся зваротна і спыняюся поруч свайго матацыкла. Так, тут ёсць аб чым прызадумацца. У галаве круціцца адно дакучлівае пытанне: а яно мне наогул трэба? Але ўнутраны голас зацята паўтарае, што трэба, вядома трэба, інакш які ж ты вандроўца. Эх, добра, прыйдзецца ехаць, а то ж потым усю пакінутую паездку гэты момант супакою не дасць. Я падвожу свайго іксёныша да моста і яшчэ раз праходжуся па ім для большай упэўненасці.

Навошта адцягваць непазбежнае. Я саджуся на іксёныша і пачынаю павольна прасоўвацца па масце, імкнучыся ні завошта не ўчапіцца і адначасова ўяўна рыхтуючыся зваліцца разам з ім і самім мостам у ваду. Вось ужо пераадолена палова шляху. Мост адчайна нахіліўся, трашчыць, але быццам трымаецца. Яшчэ трохі, яшчэ ледзь-ледзь. Апошнія метры – і вось я ў бяспецы.

Ехаць у аб'езд не трэба, порцыя вострых адчуванняў атрымана. Можна са спакойным сумленнем рухацца далей. Практычна адразу за мостам пачынаецца населены пункт. Гэта аграмястэчка Мяжа. Вельмі прыгожае месца. Па маршруце я павінен быў ехаць налева, але направа сыходзіла такая прывабная дарожка, што я вырашыў пракаціцца па ёй і заадно зрабіць пару здымкаў возера Сосна.

Дарога, па якой я ехаў, ідзе прама ўздоўж возера. А па іншы бок ад дарогі стаяць хаты. І так уздоўж усяго берага. Вельмі добрае месца для адпачынку. Я б зусім не адмовіўся мець там сваю асабістую хатку.

Што ж, паглядзеў, як тут жывуць людзі, трэба вяртацца на свой маршрут. Мая найбліжэшая задача - рухацца на захад і дабрацца да трасы М8. Я бадзёра панёсся наперад, пакуль у вёскі Дубрава мне чамусьці не захацелася з'ехаць з асфальта. У выніку чаго я апынуўся вось тут.

Здавалася б, звычайная дарога, едзь сабе далей і едзь. Аднак за горачкай стаілася каварная гразевая лужына.

Я вырашыў праехаць яе ўзбоч па падсохлай з выгляду каляіне, але ледзь не паплаціўся за гэта, паколькі задняе кола пачало правальвацца. Добра, што перад гэтым я набраў дастатковую хуткасць.

Далей дарога зноў выглядае нармальнай.

Але я зноў памыляюся, паколькі за чарговым завароткам мяне зноў чакаюць лужыны і бруд.

Гэтым разам у мяне нават ёсць выбар, куды ехаць. Ды толькі што там ужо драбязніцца, трэба ж трошкі і павесяліцца, як у дзяцінстве, памятаеце, калі мы лужыны ботамі мералі. Таму смела правей і наперад!
А далей я больш гадзіны ехаў без усякіх прыпынкаў. Ззаду засталася і траса М8, і чыгуначны пераезд. Надвор'е было выдатнае. Міма праносіліся пышныя прыродныя пейзажы. Стаяла як раз тая пара, калі восень яшчэ паўнавартасна не ўступіла ў свае правы, але пры гэтым ва ўсім адчувалася тое, што лета ўжо прайшло.
Я паставіў матацыкл на падножку толькі за вёскай Кавалі, таму што я зноў выехаў на досыць адкрытую прастору, і мне захацелася захаваць для сябе на памяць хоць нейкі ўспамін пра гэтыя месцы.

Не паспеў я праехаць і пары кіламетраў пасля гэтага, як мне зноў прыйшлося лезці за сваім фотаапаратам. Справа ад дарогі, за невялікім балотцам, размясціўся прыгожы бярозавы гай.

Злева ж ад дарогі знаходзіўся нейкі зарослы цінай канал, з якога няскладна тырчалі дрэвы, але які, нягледзячы на гэта, таксама паказаўся мне вельмі прыгожым і незвычайным.

Уся мая сённяшняя паездка, калі не браць у разлік населеныя пункты, якія я перасякаў, адбывалася пры практычна поўнай адсутнасці людзей. Таму я амаль не здзівіўся, калі на маім шляху трапілася закінутая вёска.

Я нават адразу гэтага не зразумеў, але потым вярнуўся назад, проста каб пераканацца.

Я не памыліўся. Нягледзячы на яшчэ досыць добра захаваны зруб, гэта хата была нежылой.

Усё гэта лішні раз нагадала мне пра сцісласць і тленнасць нашага быцця на гэтай зямлі. Калісьці тут усё было прыбрана і цякло жыццё, а зараз толькі вецер шпацыруе ўздоўж голых сцен. Не стаўшы больш турбаваць гэта месца, я вярнуўся да свайго маршруту, ад якога ў гэты дзень проста немагчыма было стаміцца. Наступны мой прыпынак быў зроблена ў возера Арлея.

Наколькі ж выдатныя нашы паўночныя азёры. Шмат з іх знаходзяцца ўдалечыні ад буйных населеных пунктаў, што спрыяе захаванню іх першароднай прыроднай чысціні, бо да іх выбіраюцца толькі заўзятыя рыбакі і сапраўдныя знатакі нармальнага адпачынку на прыродзе, якія не пакідаюць пасля сябе горы смецця.

Удалечыні віднеецца вёска з аднайменнай назвай. Эх, паставіць бы тут лазенку, ды прыязджаць зрэдку на выходныя…

Тым часам дарога змяняе свой характар, зараз гэта не вузкая пяшчаная дарожка, а шырокі грэйдар, па якім без праблем можна раз'ехацца з любым транспартам, што дазваляе мне зрабіць невялікі хуткасны ралі-рэйд да наступнага вызначанага прыпынку працягласцю парадку 25 кіламетраў. Тут ужо ходзіць рэйсавы аўтобус, ёсць буйныя вёскі, таму інтэнсіўнасць руху ўзрастае. Я не змяншаю хуткасць, і гэта ледзь не сканчаецца для мяне трагічна. Захапіўшыся такой яздой, я занадта шырока абыходжу на адным з правых завароткаў нейкі ЎАЗік, як раптам з-за горачкі перада мной з'яўляецца сустрэчны трактар з нейкім негабарытным навясным ці прычапным (але гэта не сутнасць важна) абсталяваннем. У такой сітуацыі рашэнне трэба прымаць імгненна. Я яшчэ больш завальваю свой матацыкл на правы бок, каб хутчэй вярнуцца бліжэй да правага боку дарогі і ўвярнуцца ад сутыкнення з трактарам, спадзяючыся пры гэтым на тое, што мне хопіць счаплення з дарогай (бо гэта ўсёткі грэйдар, а не асфальт), і я не расцягнуся прама пасярэдзіне, рызыкуючы патрапіць пад колы ЎАЗіка ззаду ці трактара наперадзе.
Гэты манеўр у мяне атрымоўваецца, але сітуацыя на гэтым не вычарпана. Дарога ідзе змейкай і правы заваротак тут жа змяняецца левым. Таму я змушаны экстрана перакладаць матацыкл ужо на левы бок у надзеі не выляцець на абочыну, якой тут проста няма – уздоўж дарогі ідзе лес. Усё гэта ацвераджае і ў які раз нагадвае мне пра тое, што ўдзельніку дарожнага руху ніколі нельга цалкам паслабляцца і губляць канцэнтрацыю.
Неўзабаве мой ралі-рэйд скончыўся, паколькі я дасягнуў чарговага месца, якое было адзначана на маёй карце. Пры пракладцы маршруту я заўважыў шэраг незразумелых і ніяк не пазначаных аб'ектаў у лесе, змешчаных поруч дарогі. Натуральна, мне было цікава паглядзець, што гэта там такое. Калі ж я дабраўся туды, то зразумеў, што гэта пакінутыя пазіцыі ваеннага прызначэння.
Па-першае, увесь ландшафт складаўуся з розных насыпаў, паглыбленняў і хованак відавочна штучнага паходжання.

Па-другое, паўсюль віднеліся рэшткі розных жалезабетонных канструкцый, а таксама меўся шэраг бункераў ці пляцовак.

Чаму я вырашыў, што бункераў? Ніводнага ўваходу я так і не знайшоў, але пра гэта красамоўна казалі трубы, якія сыходзілі пад зямлю і, магчыма, з'яўляліся рэшткамі вентыляцыйнай сістэмы.
Далейшае маё вывучэнне гэтага аб'екта прывяло мяне да нейкай абнесенай калючай дротам паляны. І хоць усё гэта выглядала закінутым, жадання залезці туды ў мяне неяк не ўзнікла.

Пабадзяўшыся там каля паўгадзіны, я вярнуўся да свайго іксёныша, якога прыхаваў удалечыні ад дарогі на адным са шматлікіх узгоркаў.

Час паступова хіліўся да заходу, таму надышла чарга заклапаціцца месцам для начлегу. Вядома, можна было разбіць намёт прама тут, але гэта месца мне не падабалася, душа патрабавала прыгожых выглядаў і пейзажаў.
Я выбраўся зваротна на дарогу, а затым згарнуў з яе ў іншы бок, далей ад бункераў. Праехаўшы трохі, я зноў натыкнуўся на нейкі разбураны будынак, які таксама, хутчэй за ўсё, меў калісьці нейкае ваеннае значэнне. Адчувалася блізкасць Дрэтуньскага ваеннага палігона.

Я вырашыў працягваць рух у абраным кірунку і паглядзець, што там будзе далей. А далей дарога станавілася ўсё больш і больш пяшчанай.

Я насілу прабіраўся па ёй, але яно таго каштавала, таму што я, здаецца, вызначыўся, дзе я буду сёння начаваць. Так, гэта месца таксама калісьці, напэўна, выкарыстоўвалася ў ваенных мэтах, але, прынамсі, тут адкрываўся прыгожы выгляд.

Калі я прыпаркаваў свайго іксёныша і пайшоў крыху пабадзяцца па наваколлях, то, падняўшыся на тое месца, адкуль была зроблена папярэдняя фатаграфія, убачыў, як над пусткай, гуляючы адна з адной, лётаюць дзве вялікія драпежныя птушкі. Я, напэўна, з хвіліну стаяў і любаваўся гэтым дзействам, іх магутнымі рухамі, якія ў той жа час не неслі ў сабе пагрозу. Пакуль жа я збегаў за сваім фотаапаратам і вярнуўся назад, яны ўжо ўляцелі.
Вось так прайшоў чарговы дзень маёй вандроўкі. Засталося толькі паказаць вам непасрэдна месца майго начлегу. Вось яно.

З боку пусткі мяне затуляла невялікая горачка.

З астатніх бакоў рос адносна рэдкі лес, але я сумняваўся, што хтосьці будзе тут блукаць і трывожыць мой сон.
Завяршыць жа гэтую частку свайго апавядання я жадаю наступнай фатаграфіяй.

Яна добра сімвалізуе сабой мінулы дзень, у якім не было наведвання якіх-небудзь значных гістарычных аб'ектаў, у які я не абмовіўся ніводным словам з кімсьці з мясцовых жыхароў (ну хіба што за выключэннем пераправы на пароме). У гэты дзень былі толькі я і выдатная беларуская прырода, якая падарыла мне гэтулькі незабыўных уражанняў.

Калі я адкрыў вочы, то ўбачыў над сабой жоўтую столь свайго намёта. Я падняў рукі і дакрануўся імі да свайго твару. Ну вядома ж, гэта быў усяго толькі сон, навеяны ўспамінамі ўчорашняга дня. Я расшпіліў уваход і ўдыхнуў свежае ранішняе паветра. Вакол было ціха і спакойна. Хацелася што-небудзь перакусіць. Я пайшоў збіраць дровы для вогнішча і заўважыў у сябе пад нагамі тое, што неяк не заўважыў у сутонні мінулага вечара. Я схадзіў за фотаапаратам і зараз магу паказаць гэта і вам.

У прынцыпе, нічога асаблівага. Гэта звычайны мухамор. Але калі зірнуць на яго пад некалькі іншым вуглом, то гэта ж самы сапраўдны волат, які ўзвышаецца над навакольным лісцем ды іголкамі. І да, ён умее пазіраваць. Пагледзіце, як важна разгарнуў ён свой капялюш.

Дарэчы, не ўсе ведаюць, што гэты грыб не толькі ўтойвае ў сабе небяспеку, паколькі атрутны і можа быць смяротны для чалавека. Нягледзячы на гэта, ён таксама мае розныя гаючыя ўласцівасці. Напрыклад, спрадвеку вядома яго здольнасць загойваць раны: дастаткова толькі расцерці і прыматаць яго чым-небудзь да балючага месца. У малых дозах мухамор выступае і як стымулятар. Але калі з гэтым перабраць, то магчымы нават галюцынацыі і больш горшыя рэчы. Эксперыментаваць з гэтым падчас снедання сапраўды не варта.
Я пайшоў да намёту і хацеў ужо было пакласці свой фотаапарат, як маю ўвагу прыцягнула асобна стаячая ў поле бярозка. Ах, ну якая ж яна ўсёткі прыгажуня.

А вось жыў бы я ў якой-небудзь мексіканскай пустэльні, і што, хадзіў бы, ды глядзеў на ўсякія кактусы? Не, хай лепш гэта будуць бярозкі.
Пераадолеўшы яшчэ раз глыбокія пяскі, я вярнуўся некалькі назад, бо жадаў паглядзець, што там за будынкі знаходзяцца побач з землянымі валамі і бункерамі, па якіх я блукаў учора. Самі будынкі праглядаліся ў лесе яшчэ з дарогі, але я тады не ведаў, што там наогул такое. Ну а паколькі ўчорашняе месца апынулася закінутым, то я разлічваў, што і гэтыя збудаванні будуць пустыя. Так яно і апынулася. Я аб'ехаў шлагбаўм, паставіў свайго іксёныша на падножку і пайшоў аглядаць наваколлі.

Калі б я заехаў сюды ўчора, то, у прынцыпе, мог бы адгэтуль ужо і не з'яжджаць.

Вы толькі паглядзіце, якое тут маецца выдатнае спальнае месца пад голым небам.

Я нават засняў яго з розных бакоў.

Усе змешчаныя там будынкі даўно кінуты і знаходзяцца ў вельмі жаласным стане. Толькі адны голыя сцены.

Нават дах і той не заўсёды ёсць.

Заходжу ў адзін з такіх будынкаў. Унутры ўсё, вядома ж, выглядае аніяк не лепш.

Пры гэтым маю ўвагу прыцягваюць крукі на столі.

Што гэта за месца? Няўжо нейкая бойня? У будынку ёсць падвальнае памяшканне. Спускаюся і туды.

Крукі маюцца і там. Аглядаюся ў пошуках маньяка, які стаіўся. Мда, не самае прыемнае месца. Трэба выбірацца адсюль…
Хутчэй за ўсё ўсе гэтыя будынкі ў мінулым належалі міністэрству абароны і мелі нейкае адміністрацыйна-гаспадарчае ці складское прызначэнне, а можа выступалі ў якасці грамадзянскага прыкрыцця размешчанага побач аб'екта, дзе я блукаў учора. Такое ў мяне склалася ўражанне.
Сэнсу затрымлівацца тут далей я не бачыў, таму вярнуўся да свайго іксёныша і выехаў на дарогу. Сёння я збіраўся наведаць самую паўночную кропку Беларусі, а на маім шляху мяне, як і заўсёды, чакала шмат чаго цікавага.
Не паспеў я праехаць і 10 кіламетраў, як мне захацелася згарнуць на ідучую ўздоўж возера лясную дарожку.

Неўзабаве дарожка растварылася ў лесе, а я спыніўся на паляне ў самага возера.

Надвор'е стаяла сонечнае і зацішнае. Я спусціўся да вады, каб засняць ціхую роўнядзь аднаго са шматлікіх выдатных беларускіх паўночных азёр.

Ў гэтым выпадку гаворка ідзе пра возера Глыбочына.

Вакол не было ні душы. Толькі адна суцэльная створаная прыродай прыгажосць. Поруч буйных населеных пунктаў вельмі складана знайсці такія адасобленыя і пазбаўленыя антрапагеннай нагрузкі месцы. Калі ж я вяртаўся да свайго матацыкла, то ўбачыў як з галінкі на галінку вёртка і лёгка скача попаўзень. Гэта птушачка была ўся ў сваіх клопатах і так моцна мітусілася, што мне прыйшлося папрацаваць, каб больш-менш добра злавіць яе ў кадр.

А далей мяне зноў чакала мая любімая хуткасная гравейка. Досыць роўная, яна дазваляла мне спакойна падтрымліваць хуткасць на ўзроўні 80 км/г, а яе звілістасць не давала мне засумаваць.

Мая язда па ёй працягвалася да чарговага возера. На гэты раз гэта было возера Доўжна, якое выцягнулася вузкай стужкай уздоўж дарогі. Прычым з боку дарогі да гэтага возера падступаў досыць стромкі і высокі бераг.

Ў намаганні лепей выставіць свайго іксёныша ў найбольш выгаднай пазіцыі для здымкі, я ледзь не перакуліў яго з абрыву. Выдыхнуўшы, я спусціўся туды сам.

Калі ж я падняўся наверх, то міма мяне пранёсся грэйдар. Такім чынам я ўпершыню ўбачыў, як даглядаюць за такімі дарогамі. Хачу сказаць, што яны досыць добрыя. Ёсць толькі адно Але. Парой грузавікі і аўтобусы, якія едуць наперадзе, ствараюць за сабой такія клубы пылу, што абагнаць іх без рызыкі забіць фільтр пылам здаецца немагчымым. У адной з такіх сітуацый я некалькі разоў спрабаваў гэта зрабіць, але кожны раз змушаны быў прытарможваць, баючыся паглыбляцца далей у гэтую пыльную буру. Прасцей некалькі мінуць перачакаць гэта бедства ў абочыны.
Пакінуўшы ззаду яшчэ цэлы шэраг азёр і населеных пунктаў, я амаль дабраўся да Расон, калі спыніўся ў прыгожай Царквы Ўзнясення Гасподняга, пабудаванай у 1879 годзе з бутавага каменя ў рэтраспектыўна-рускім стылі, які характарызуецца амаль поўным адмаўленнем складанага дэкору.

Пасля царквы я спыніўся на запраўцы, а затым пачаставаў сушкамі мясцовых казуль.

Наступны раз я прыпыніўся, каб зрабіць пару пейзажных фота прама ў дарогі.

Калі прыгледзецца лепей, то відаць, што тут жывуць бабры. Вунь іх бабровая хатка.

Я працягваў любавацца беларускай прыродай і нават не мог здагадвацца, якая прыгажосць чакала мяне далей. Працягваючы свой рух па шашы, я абмінуў Клястіцы і за вёскай Якубава згарнуў на чарговую хуткасную гравейку, пустэльную, у абрамленні лесу - я, вядома ж, спыніўся, каб сфатаграфаваць яе.

Наперадзе мяне чакалі новыя беларускія азёры, таму я збіраўся дабрацца да іх без дадатковых прыпынкаў, аднак неўзабаве ўсё ж проста змушаны быў спыніцца.

Ну і што тут такога, спытаеце вы? Усё тая ж самая дарога… Дарога то да, але давайце паглядзім па баках.

Тое, што ляжала перада мной, безумоўным чынам адрознівалася ад усяго ўбачанага мною раней. Абсалютна.

Па абодвух баках дарогі рос выключна чысты і практычны пазбаўлены якіх-небудзь хмызнякоў лес, а замест звыклага травянога покрыва ўся зямля была пакрыта яркім зялёным мохам.

Паўтаруся яшчэ раз, нічога падобнага ў Беларусі я дагэтуль не бачыў. Таму мною было прынята адназначнае і цвёрдае рашэнне – паглыбіцца ў гэты дзівосны і казачны лес і арганізаваць там сабе невялікі пікнік. Уладкаваўшыся на вяршыні аднаго са шматлікія ўзгоркаў, я быў нібы героем адной з казак, які трапіў у чароўны лес. Трэба пазнаёміць вас з гэтым месцам бліжэй.
Асноўны тон усёй гэтай пышнасці задаваў мяккі імховы покрыў, які нібы дыван раскінуўся ў падножжаў дрэў.

На гэтым першым ярусе знаходзіўся свой уласны мікрасвет, першую скрыпку ў якім у гэту пару года гулялі шматлікія грыбы, якія стаіліся сярод зараснікаў бруснічніка.

А ледзь вышэй між дрэў я засняў прадстаўніка аднаго з найстаражытных насельнікаў нашай планеты, якія засялілі яе больш 200 мільёнаў гадоў назад. Як вы ўжо маглі здагадацца, гаворка ідзе пра павука.

У гэтым выпадку мне ў кадр трапіў крыжавік звычайны. Ён як раз заняты сваёй здабычай, абмотвае яе павуціннем. Наогул, ці ведаеце вы, наколькі гэта самае павуцінне ўнікальнае? Яно складаецца з бялковага раствора і мацней за сталь, а павукі звычайна выпрацоўваюць некалькі яе відаў: адно павуцінне робяць трывалым і выкарыстоўваюць яго для фармавання каркаса сваіх пастак, другое робяць больш ліпкім, каб ахвяра, якая патрапіла ў пастку, ужо нікуды не ўцякла, і г.д.
А што ж у нас адбываецца паверхам вышэй? А там у нас размясціўся дзяцел.

Я некалькі хвілінаў вышукваў яго па гуку, і ў выніку мае пошукі ўвянчаліся поспехам. Ён нейкі час пазіраваў мне, парой пералятаючы з аднаго дрэва на іншае, а потым і зусім паляцеў па сваіх справах.

Калі ж мая маленькая экскурсія па гэтым дзівосным лесе была скончана, і я вярнуўся да свайго матацыкла, то ўбачыў, што на ім нехта сядзіць.

Гэта была нейкая вельмі адважная муха, якая ўсё ніяк не жадала нікуды ляцець.

А можа яна таго, была з нашых? Таксама любіць катацца на двухколавых транспартных сродках, а я проста гэтага не зразумеў?
Я паехаў далей і ўвесь час круціў галавой па баках, імкнучыся даўжэй захаваць у памяці ўбачанае. Калі ж мне на вочы папаўся з'езд у лес да чарговага возера, я не разважаючы згарнуў туды, каб пасля некаторых віхлянняў сярод дрэў апынуцца на абсталяванай стаянцы ў самага берага.

Возера завецца Ізубрыца, і цяпер гэта зачыненая для бясплатнага наведвання тэрыторыя. Але на той момант гэта было не так, ну ці я проста пра гэта яшчэ не ведаў.

Як бы там ні было, мне трэба было вяртацца на маршрут. Да яго мяне вяла вось такая прыгожая дарожка.

Ўздоўж якой рос саспелы і сакавіты шыпшыннік.

Неўзабаве я выехаў да вёскі Ізубрыца, дзе цякло сваё мернае сельскае жыццё.

Праехаўшы яе, я зноў вярнуўся на свой маршрут і ўяўна прадстаўляў сабе, як я хутка аб'еду возера Асвея і дасягну чацвёртай крайняй геаграфічнай кропкі Беларусі. У папярэдніх трох (заходняй, паўднёвай і ўсходняй) я ўжо пабываў. Наперадзе заставалася толькі адна – паўночная.
Аднак тут здарылася тое, што прымусіла мяне выціснуць абодва тармазы і спыніцца. Перада мной разгортваўся і адбываўся самы сапраўдны цуд. Я чакаў чагосьці такога з самага першага дня сваёй вандроўкі, і вось, на 11-ы дзень, гэта, нарэшце, адбылося. Прама наперадзе мяне, метрах у 50, раптам выламіўшыся з кустоў, пачаў перасякаць дарогу цэлы статак дзікіх аленяў. Пакуль я сцяміў, што адбываецца, і спыніўся, то пад'ехаў да іх метраў на 20, а то і яшчэ бліжэй. Пры гэтым важак з вялікімі прыгожымі рогамі, які ішоў першым, спыніўся і перагарадзіў сабой дарогу, устаўшы паміж мной і астатнімі аленямі, якія шустра праносіліся за ім і хаваліся ў глыбіні лесу. А я ўвесь гэты час стаяў, глядзеў на іх, і не мог паварушыцца.
Нарэшце, увесь статак шчасна перасек дарогу, і важак, з трэскам праломваючыся скрозь галінкі, рушыў услед за сваім статкам. Я пад'ехаў наперад і акуратна наблізіўся да таго месца, дзе алені схаваліся з віду. Я яшчэ спрабаваў выглядзець іх сярод дрэў, калі паветра пранізаў гучны і грозны роў важака. Ён нібы папярэджваў мяне, што тут пачынаецца яго валадарства, і далей ісці не варта. Трохі падумаўшы, я паспрабаваў выдаць падобны на яго роў гук. Да майго здзіўлення алень ізноў прароў мне ў адказ. Я таксама не спасаваў. У нас завязаўся дыялог. Алень спыніўся дзесьці там, у гушчары, яго гукі не выдаляліся, ён відавочна размаўляў са мной. Для мяне час нібы спыніўся, адбывалася самая сапраўдная магія, самыя што ні на ёсць непасрэдныя зносіны з прыродай. Не стаўшы чакаць, пакуль гэта адчуванне пройдзе, я першы спыніў гэту пераклічку і вярнуўся да свайго іксёныша.
Цяпер я пакаджу вам, дзе ўсё гэта адбывалася. Вось дарога, праз якую перабеглі алені. Выбягалі яны з таго боку, дзе стаіць матацыкл, а іх сляды бачныя адразу за ім.

А вось і іх сляды буйнейшым планам.

Калі ж я праехаў далей і згарнуў направа, то адразу зразумеў, што і як адбылося. Алені выйшлі падкарміцца на поле, ды вось толькі гук майго матацыкла спужаў іх, і яны вырашылі вярнуцца назад, але злёгку спазніліся і ў выніку выбеглі прама перада мной.

Пад уражаннем ад убачанага я пад'ехаў да возера Кабылінскае. Ну а раз пад'ехаў, то чаму б і не паглядзець, што там і як.

А ў возера ёсць невялікі пяшчаны пляжык, дзе можна нацягнуць сетку для гульні ў пляжны валейбол, пазагараць ці проста добра правесці час.

На самым возеры ёсць прыгожы астравок і прычал, дзе я ўдосталь пагуляўся з адлюстраваннем сонечнага свету на вадзе, які ўтвараў сабой прыгожыя сонечныя дарожкі.

Гадзіннік яшчэ паказваў абедзенны час, але вопыт папярэдніх дзён казаў, што лепш усё ж паспяшацца, а значыць зараз я еду на паўночную кропку без прыпынкаў. Усё астатняе потым. Але, як звычайна, спыніцца ўсё ж прыйшлося. І прымусіла мяне гэта зрабіць наступная акалічнасць.

Вы прыглядзіцеся лепей. Нічога незвычайнага не бачыце? А зараз?

Вось гэта прыкол, падумаў я. А можа тут так прынята: ішоў, стаміўся, лёг на абочыну і ляжы сабе пад восеньскім сонейкам…

Прычым, мяркуючы па знятых ботах, ляжаць яны там збіраліся далёка не 5 хвілін. Ну ды добра, разгадваць загадку іх такога дзіўнага знаходжання ў гэтым месцы мне не хацелася, ды і на гэта не было часу. Праехаўшы яшчэ з дзясятак кіламетраў, я спыніўся, каб засняць прыгожую прымежную дарогу. Адразу і не скажаш, што да мяжы з Латвіяй усяго некалькі сотняў метраў.

Тут трэба ўважлівей. Хоць пошліну я аплаціў, і адпаведная паперка ў мяне маецца (ну хіба ж гэта нармальна, каб для таго, каб мець права знаходзіцца ў памежнай зоне на тэрыторыі сваёй краіны, а зона гэта можа распасцірацца аж да 30 км ад мяжы, я павінен дадаткова плаціць за гэта), аднак, калі мяжа так блізка, лепш трымаць вуха востра, а то яшчэ згорнеш не туды і ўсё. Таму я яшчэ раз зверыўся з навігатарам і пераканаўся, што рухаюся ў дакладным кірунку.
Неўзабаве я ўпёрся ў шлагбаўм і знак, які казаў, што далей пачынаецца памежная паласа, што яшчэ страмчэй, чым памежная зона. А вакол нікога. Хм, штосьці тут не добра. Я вырашыў вярнуцца і праверыць бакавы з'езд у пары сотняў метраў адгэтуль. Там апынуліся нейкія будаўнікі, якія будавалі нешта падобнае на КПП. Я пацікавіўся ў іх, дзе тут “Курган Дружбы” і ці правільна я еду. Яны мне сказалі, што ехаў я правільна, і што курган знаходзіцца далей за шлагбаўмам. Добрыя якія.
Тут варта спыніцца і расказаць, што самая паўночная кропка Беларусі знаходзіцца як раз на стыку межаў трох дзяржаў: Беларусі, Латвіі і Расіі. Там усталяваны адпаведныя памятныя знакі, г.зн. гэта не проста нейкае месца на карце.
Я вярнуўся да шлагбаўма і задумаўся, ці варта мне пакінуць свайго іксёныша тут і пайсці далей пешшу, або праехаць пакінуты шлях у сядле. Дарога пасля шлагбаўма хавалася за дрэвамі, а пакідаць свае рэчы без нагляду не хацелася. Тым больш што побач была прыпаркавана нечая машына. А ну як яе гаспадар вернецца, пакладзе мае торбы да сябе ў багажнік і ўсё. На ўсякі выпадак я сфатаграфаваў нумар гэтай машыны, а затым, думаючы, што сюды таксама хтосьці прыехаў, каб наведаць гэта памятнае месца, пайшоў пешшу па дарожцы.

Дарожка гэта, вядома, вельмі прыгожая. Я ішоў па ёй, а вецер ганяў у мяне пад нагамі восеньскае лісце. Настрой быў выдатным. Неўзабаве я ўбачыў наперадзе дзяржаўную мяжу і патрулюючых яе памежнікаў. На мяне яны не звярнулі ніякай увагі. Напэўна, яны да такіх наведвальнікаў звыклыя, падумаў я, тым больш што вакол былі размешчаны аб'екты, скажам так, турыстычнай інфраструктуры.
Вось альтанка для стомленых наведвальнікаў.

Вось цэлы Музей баявой садружнасці.

Праўда ён, чамусьці, апынуўся зачынены, але гэта мяне аніяк не збянтэжыла. З фотаапаратам наперавес я адправіўся на агляд астатніх выбітнасцяў.
Гэта і помнік камсамольцам-падпольшчыкам.

І помнік партызанам, байцам і камандзірам, якія змагаліся супраць нямецка-фашысцкіх захопнікаў у гады Вялікай Айчыннай вайны.

На тэрыторыі комплексу ёсць таксама і пасланне нашчадкам.

Засняўшы ўсё гэта, я накіраваўся да Кургана Дружбы, які знаходзіцца на расійскай тэрыторыі. Не, падыходзіць прама да яго я не збіраўся, а размясціўся поруч мяжы ў ручая Няверыца. Паставіў штатыў і пачаў здымаць сябе на фоне кургана. Тут я і заўважыў, як да мяне накіроўваецца чалавек у ваеннай форме. Ну нарэшце, вось, падумаў я тады, а то колькі ўжо можна блукаць аднаму ўздоўж мяжы. Праўда не падобны ён штосьці на дырэктара музея…
Падыдучы і прадставіўшыся, афіцэр памежных войскаў ветліва пацікавіўся ў мяне, што я тут раблю, а затым паведаміў, што вымушаны будзе перапыніць маю фотасесію, і што мне неабходна прайсці за ім. Як апынулася, знаходзіцца тут катэгарычна забаронена, і што аплата пошліны дае мне права на знаходжанне ў памежнай зоне, але ніяк не ў памежнай паласе.
Калі мы вярталіся да шлагбаўма, то я заўважыў, што поруч матацыкла знаходзіцца цэлы памежны нарад з сабакам, усё як трэба. Разам са мной (а можа нават з-за мяне) не пашчасціла і таму таварышу, які пакінуў сваю машыну поруч шлагбаўма. Цалкам магчыма, што гэта нейкі мясцовы жыхар прыехаў сюды па грыбы, і ніхто б яго не чапаў, а раз тут такая справа з патэнцыйным парушэннем мяжы, то прыйдзецца шукаць і яго.
На гэту справу адправілі памежніка з сабакам, і яны схаваліся ў лесе. Тым часам афіцэра, які прывёў мяне назад, зацікавілі фотаматэряылы на маім фотаапараце, бо “фатаграфаваць дзяржаўную мяжу найстрога забаронена”! У сувязі з чым з маёй карты памяці былі бязлітасна выдалены ўсе здымкі, на якіх была захавана хоць самая малая частка гэтай самай мяжы. Мае аргументы пра тое, што гэта не проста мяжа, а памятнае месца, і што там і так усё кантралюецца ў трохкратным памеры памежнікамі трох краін (я сапраўды паспеў там адзначыць для сябе расійскі, латвійскі і беларускі нарады), ніяк не падзейнічалі. Падчас прагляду знятых фатаграфій афіцэрам былі заўважаны і ляжачыя на зямлі людзі, якіх я засняў раней. На пытанне пра тое, хто гэта такія, я сказаў, што гэта мне трэба спытаць у яго, паколькі я паняцця не маю, чаму гэта ў даручанай яму памежнай зоне на абочынах валяюцца людзі без ботаў.
Дарэчы, як я і меркаваў, фатаграфіі ўсіх гэтых месцаў атрымалася лёгка знайсці ў Інтэрнэце. Вось від на Курган Дружбы з беларускага ўчастку мяжы.

А вось памежны слуп і дарожка, дзе я праводзіў сваю фотасесію і адкуль быў суправоджаны з памежнай паласы афіцэрам. На фатаграфіі таксама ёсць і масток, за якім пачынаецца Латвія.

Тым часам, пасля выдалення ўсіх забароненых фатаграфій адпускаць мяне ніхто не збіраўся, а на маё пытанне пра тое, што будзе далей, мне сказалі, што цяпер мяне даставяць на заставу, дзе па мне будзе прымацца далейшае рашэнне, а паколькі камандзір заставы ў гэты момант адсутнічае па службовых справах, то ўсё гэта можа зацягнуцца. Ну што ж, на заставу, так на заставу. Тым больш, што тэлефон у гэтым месцы ўсё адно не лавіў сігнал, а мне ой як трэба было зрабіць адзін вельмі важны званок.
Паколькі пакідаць свой матацыкл тут я катэгарычна адмовіўся, то было вырашана, што я паеду на ім на заставу наперадзе, а следам за мной паедуць памежнікі на сваёй буханцы. Я даехаў па асфальце да павароту, а затым, як і было паказана, згарнуў на нейкую прасёлкавую дарожку. Яна была асабліва нічым не прыкметная, са шматлікімі ямкамі, выбоінамі, і віхляла сярод лесу. Па факце ж гэта паездка ператварылася ў адну з маіх самых выбітных эндура-гонак.
Спачатку я падтрымліваў адносна невялікую хуткасць, каб памежнікі не падумалі, што я спрабую ад іх адарвацца, аднак бачачы, што буханка ззаду весяла падскоквае на купінах, але нават не думае адставаць, я паступова пачаў гэту самую хуткасць павялічваць. Мне то што, я ж на эндурыку, дзе ямку аб'ехаў, дзе падвескай адпрацаваў. 50-60-70-80 км/г – буханка скакала і ўсё працягвала вісець у мяне на хвасце. У мяне нават прачнуўся спартовы азарт. Адстане яна наогул калі-небудзь, нарэшце, ці не. Насамрэч мне атрымоўвалася ад яе адарвацца на паваротах, у якія яна не магла ўваходзіць гэтак жа хутка, як і я. Але, мабыць, кіроўца гэтай буханкі таксама быў рызыкоўны чалавек, паколькі на адносна прамых участках яна паступова пачынала да мяне набліжацца. Тут ужо мне зусім не хацелася скідаць хуткасць, ведаючы пра тое, што прама за табой ляціць металічная скрыня, якая трасецца, але ўпарта падбіраецца да цябе. Я зноў дадаваў газу, і наша гульня ў коткі-мышкі працягвалася. Добрым пацверджаннем маіх слоў і дынамічнасці гэтай паездкі служыць той факт, што падчас гэтага заезду ў мяне адзіны раз за ўсю вандроўку зляцеў з матацыкла мой намёт, які клапатліва падабралі памежнікі з буханкі.
Нарэшце, пасля больш за 10 кіламетраў неверагоднага хуткаснага ралі, я ўбачыў перад сабой шлагбаўм памежнай заставы і скінуў газ. Сказаць, што пасля гэтага я бязмерна запаважаў такі транспартны сродак, як буханка, гэта значыць нічога не сказаць. Ды гэта самы сапраўдны эндурамабіль. Для такіх дарог няма нічога лепшага.
Аднак, тут важна іншае. Нарэшце пачаў працаваць тэлефон, і ў мяне з'явілася сувязь. Не ведаю, што б я рабіў у такой сітуацыі ў іншым выпадку, але ў мяне для такіх экстраных сітуацый меўся запасны варыянт выратавання пад назвай “званок сябру”. А сябар той не просты, а сябар той… У гэтым выпадку сярод усіх іншых добрых характарыстак першараднае значэнне мае тое, што ён мае самае непасрэднае дачыненне да нашага памежнага камітэта. Я сцісла абмаляваў усю карціну, пасля чаго пачуў цяжкі ўздых (напэўна, пра мяне было падумана шмат чаго добрага), і мне было сказана проста пачакаць нейкі час.
Тым часам памежнік, які затрымаў ці суправаджаў мяне (назавём яго малодшым афіцэрам), адвёў мяне ў (пакой для допытаў, катоўню) нейкае памяшканне, у якое неўзабаве зайшоў старэйшы афіцэр і дзе пачалі весці са мной гутарку.
Па сканчэнні некаторага часу, як мне і было абяцана, мой штраф і яшчэ ўсякія непрыемнасці па волі вышэйшых памежных сіл былі заменены на вынясенне папярэджання пад роспіс пра азнаямленне з ім. Я сказаў ім, што, вядома ж, разумею, што памежную паласу перасякаць нядобра, і што я больш рабіць так не буду, і наогул, я першапачаткова збіраўся заехаць туды на матацыкле. Убачыўшы, што іх вочы неяк акругліліся, я вырашыў, што не варта развіваць гэтую тэму далей, і спытаў, як мне з'ехаць адгэтуль так, каб ім не прыйшлося выязджаць за мной ізноў.
Вы не ўяўляеце, як жа добра мець сяброў у памежным камітэце, нават калі вы ніякі не кантрабандыст, злачынец, незаконны мігрант ці, што яшчэ горш, варожы дыверсант, а ўсяго толькі просты беларускі эндурыст. А калі пры гэтым твой сябар яшчэ і сам любіць паганяць на эндура… Увогуле, дзякуй табе, дарагі таварыш.
Страціўшы пэўную колькасць часу на ўсе гэтыя памежныя разборкі, я ляцеў наперад наганяць сваё адставанне па маршруце. Цені пачыналі паволі даўжэць, і я спыніўся ў возера Асвея, якое аб'ехаў за сённяшні дзень практычна па крузе, каб зрабіць сваё “ценявое сэлфі” ці, як я яго заву, шэлфі (ад ангельскага shadow selfie).

Ну а далей проста серыя фатаграфій гэтага другога па велічыні возера Беларусі (пасля Нарачы).

Праехаўшы Асвею, я дабраўся па дарозе абласнога значэння да Сар'і. Гэта такі аграгарадок, які, тым не менш, вядомы з 1506 года. А самым цікавым яго аб'ектам з'яўляецца Царква Ўнебаўзяцця Найсвяцейшай Багародзіцы.

Тое, што выглядае як касцёл, насамрэч першапачаткова такім і з'яўлялася. У 1850 годзе Ігнат Лапацінскі пачаў у Сар'і будаўніцтва каталіцкага касцёла. Аднак напачатку ХХ стагоддзя гэты будынак быў перададзены праваслаўным.

Поруч царквы ўсталяваны скульптуры Пятра і Феўронні, якія з'яўляюцца заступнікамі сям'і.

Не мог я не адзначыць і мясцовага ахоўніка, які зоркім поглядам назіраў за ўсімі маімі перасоўваннямі і сачыў за добрасумленнасцю маіх намераў.

Наступным цікавым аб'ектам на маім шляху стаў каркасны металічны мост праз раку Дрыса.

Гэты мост знаходзіцца на ўездзе ў Верхнядзвінск, ці на выездзе, калі судзіць па наступнай фатаграфіі, хоць яна была знята мною не па ходзе руху, г.зн. усёткі на ўездзе. Ну, вы зразумелі…

А яшчэ наставаў час заходу. Вось ён які над ракой Дрыса.

Трэба было спяшацца, бо я збіраўся зноў перасекчы Заходнюю Дзвіну, прытокам якой і з'яўлялася Дрыса. Я праехаў праз Верхнядзвінск і выехаў да моста. Нягледзячы на тое, што мне яшчэ трэба было ехаць па Віцебскай вобласці і заўтра, маё вандраванне па паўночнай Беларусі сканчалася для мяне (роўна як і пачыналася) перасячэннем Заходняй Дзвіны. І вось, гэты момант настаў.

Мне ўжо якраз трэба было б заклапаціцца месцам для начлегу, але прамяні захаджалага сонца настолькі хораша залівалі дарогу і месцы, па якіх я ехаў, што спачатку я проста не мог спыніцца, убіраючы ў сябе гэту прыгажосць, а потым не мог не выдаткаваць некалькі хвілін на тое, каб засняць усё гэта на фотаапарат, выдатна разумеючы, што канчатковы вынік зусім не будзе адлюстроўваць усёй той карціны, якая мне адкрывалася.

Сеўшы на матацыкл, я ўсвядоміў, што яшчэ адзін лішні прыпынак ці кадр – і я змушаны буду абсталёўваць свой начлег ужо ў поўнай цемры (што практычна так у выніку і атрымалася). Аднак на той момант асаблівых асцярог з-за гэтага ў мяне не было, паколькі за ўсю папярэднюю паездку ніякіх праблем з начлегам звычайна не ўзнікала – я знаходзіў яго лёгка і проста. Але толькі не ў гэты раз. Не буду апісваць тут усіх сваіх блуканняў і пакут па гэтай нагодзе, а скажу толькі, што зрабіў каля 6 розных заходаў ці спроб у пошуках начлегу, згортваючы на розныя другарадныя дарожкі, пазарасталыя сцяжынкі і нават проста ў поле. Пры гэтым кожны раз мне даводзілася вяртацца да зыходнай кропкі то таму, што абраная мною дарожка ператваралася далей у сапраўдную гразевую мешаніну, мясіць якую на ноч мне ніяк не хацелася, то таму, што плануемае месца па факце апынялася надта блізка ад іншых дарог ці вёсак. У выніку, калі наступіла ўжо самая сапраўдная ноч, я згарнуў на чарговы з'езд з дарогі, які літаральна праз сотню метраў уткнуўся ў нейкі канал ці раўчук. Па іншы бок ад раўчука знаходзілася вёска, ды і само месца было не параўнаць з усімі маімі папярэднімі начлегамі. Ды толькі гэта ўжо не мела якога-небудзь прынцыповага значэння. У святле фары і ліхтарыка я паставіў па-хуткаму свой намёт, заленаваўшыся нават накрыць яго зверху другім тэнтам, бо прагноз надвор'я быў спрыяльным. Затым набраў адусюль розных галінак, зрабіў сабе вогнішча і быў такі.

На фатаграфіях не відаць гэтага раўчука, аднак, паверце, ён знаходзіцца прама там, за намётам на наступнай фатаграфіі.

Але справа зусім не ў маіх начлегах. Я яшчэ напішу пра гэта ў наступнай частцы. Важна іншае. У тую ноч я засынаў пад уражаннем ад таго, што, нарэшце, практычна на прыканцы маёй вандроўукі прырода прыадкрыла мне свае таямніцы і дала трошкі дакрануцца да свайго мікрасвету. Як часта мы глядзім і не бачым, слухаем і не жадаем пачуць. Свет поўны магіі і цудаў, яны нас проста-ткі атачаюць. Ад нас патрабуецца зусім трохі: скінуць з сябе ўсю тую шалупіну, якую мы лічым важнай, але якая, у сутнасці, нічога не варта, і даць вярнуцца той непасрэднасці і чысціні, з якой мы глядзелі на атачальны нас свет у дзяцінстве. І тады апынецца, што ўбачыць усё тое, што здаецца надзейна ўтоеным ад нас, зусім не так ужо складана.